مباهله در تاریخ اسلام به ماجرایی اشاره دارد که طی آن، پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) پس از مناظره با مسیحیان نجران و ایمان نیاوردن آنان، پیشنهاد مباهله داد و آنان نیز پذیرفتند. با این وجود مسیحیان نجران، در روز موعود از این کار خودداری کردند. آیه 61 سوره مبارکه آل عمران که معروف به آیه مباهله است، به این واقعه پرداخته:
«فَمَنْ حَاجَّكَ فيهِ مِنْ بَعْدِ ما جاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعالَوْا نَدْعُ أَبْناءَنا وَ أَبْناءَكُمْ وَ نِساءَنا وَ نِساءَكُمْ وَ أَنْفُسَنا وَ أَنْفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللّهِ عَلَی الْكاذِبينَ؛[1]پس هركه دراين [باره] ازدانشى كه تو را [حاصل] آمده، با تو محاجه كند، بگو: «بياييد پسرانمان وپسرانتان، وزنانمان وزنانتان، وماخويشان نزديك و شماخويشان نزديك خود را فراخوانيم؛ سپس مباهله كنيم، ولعنت خدا را بر دروغگويان قرار دهيم».
هرچند مباهله میان رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و رجال نصاری بود، اما تعمیم آن به فرزندان و زنان و جان دالّ بر اثبات حقانیّت و راستی ادعا است، زیرا عزیزترین و نزدیکترین کسان خود را به میدان میآورند. گویی با این کار میخواهند ریشه دشمنان کنده شود.[2] از برجستهترین دلایل قرآنی، در خصوص فضیلت و برتری اهل بیت (علیهم السلام)، به ویژه حضرت زهرا (علیها السلام)، آیه شریفه مذکور است. مفسران و دانشمندان اهل عامه در طول تاریخ آراء مختلفی درباره آیه مباهله ارائه دادهاند.
مفسران اهل سنت مانند زمخشری،[3] فخر رازی،[4] بیضاوی[5] و … گفتهاند مراد آیه از «أبناءنا» حسنین (علیهما السلام)، و مراد از «نساءنا» فاطمه زهرا (علیها السلام)، و مراد از «أنفسنا» حضرت علی (علیه السلام) بوده است. یعنی چهار تنی که همراه با خود رسول خدا (صلی الله علیه و آله)، پنج تن آل عبا را تشکیل میدهند. و این دلیلی است بر افضلیت اصحاب کساء که قویتر از آن، دلیلی نیست.[6]
با وجود اینکه از بزرگان اهل تسنن، اذعان به فضیلت و برتری اهل بیت داشتهاند و مراد از أبناء، نساء و أنفس را اهل کساء میدانند، اما سیدقطب در تفسیر آیه شریفه نیز همانند آیات دیگری که بررسی شد، اسم و نامی از اهل بیت (علیهم السلام) نمیبرد و عقبنشینی نجران مباهله را، جهت حفظ مقام و منافع و جانشان میداند و آنان را پیرو هوای نفس میخواند و اشاره میکند که گریز از حق مایه تباهی و فساد در زمین است.[7]
مرکز و محور، اهل بیت هستند، و حق دنبالهروی آنها است. فضیلت آل رسول: از اموری است که قابل تردید برای هیچ مومنی نیست و دشمنی و عداوت با خاندان پیامبر (علیهم السلام) ایمان را از بین میبرد.
شیخ ابوالفتوح رازی در تفسیر خود ضمن بیان مفصل شأن نزول آیه مباهله، مینویسد:
«پیامبر (صلی الله علیه و آله) آنها را به مباهله خواند، هنگام مباهله همراه، علی بن أبیطالب، فاطمه و حسنین (علیهم السلام) را آوردند.[8] ولی آنها از مباهله سر باز زدند و به جزیه دادن راضی شدند[9] و گفتند: اگر با اینها مباهله کنیم، تا روز قیامت هیچ مرد و زن مسیحی باقی نمیماند».[10]
بر این اساس هنگامی که وجود مبارک پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) تنها امیرالمؤمنین (علیه السلام)، حسنین (علیهما السلام) و حضرت زهرا (علیها السلام) را برای مباهله میآوردند، دالّ بر عظمت وجودی حضرات خواهد بود، و این نصّ صریح بر افضلیت ایشان است.
[1].آل عمران (3)، آیه 61.
[2].ر.ک: سیدمحمدحسین طباطبایی، ترجمه المیزان، ج 2، ص 223.
[3].ر.ک: زمخشری، الکشاف، ج 1، ص 368.
[4].ر.ک: فخر رازی، روض الجنان و روح الجنان، ج 8، ص 246.
[5].ر.ک: عبدالله عمر بیضاوی، أنوار التنزیل و أسرار التأویل، ج 2، ص 20.
[6].ر.ک: زمخشری، همان، ص 370.
[7].ر.ک: سیدقطب، فی ظلال القرآن، ج 1، ص 608.
[8].ر.ک: حسین بن علی ابوالفتوح رازی، روض الجنان فی تفسیر القرآن، ص 360.
[9].ر.ک: همان، ص 361.
[10].ر.ک: محمدبن حسن طوسی، التبیان فی تفسیرالقرآن، ج 2، ص 484.
